Аркадзь Мошэс: Лукашэнка даў нагоду смяяцца з сябе
- 2.08.2023, 19:18
Колькі будзе каштаваць беларускаму рэжыму «жарт» пра «вагнераўцаў»?
Лукашэнка, які пагражаў Польшчы «экскурсіяй «вагнераўцаў» у Жэшуў і Варшаву», нечакана заявіў, што «ён проста пажартаваў».
Што прымусіла беларускага дыктатара змяніць рыторыку? Ці ёсць пагроза з боку расейскіх наймітаў для суседніх з Беларуссю краін? Як Польшча можа адрэагаваць на правакацыі?
Пра гэта сайт Charter97.org пагаварыў з дырэктарам даследчай праграмы Расеі, Усходняга суседства ЕЗ і ў Еўразіі ў Фінскім інстытуце міжнародных дачыненняў Аркадзем Мошэсам.
- Давайце пачнём з гістарычнай лекцыі Пуціна на Радзе Бяспекі РФ, дзе ён распавядаў, як Сталін «стварыў сучасную Польшчу». Пасля Лукашэнка прывёз у Пецярбург карты і паказваў, «адкуль рыхтаваўся напад на Беларусь». Беларускі дыктатара распавёў, што «вагнераўцы» хочуць «пайсці на экскурсію ў Жэшаў і Варшаву». Навошта Крамлю спатрэбілася разыгрываць антыпольскую карту?
- Трэба ўспомніць, што гэта не пачатак. Аб польскіх «прэтэнзіях на Заходнюю Украіну», аб ролі Польшчы ў раздзяленні Чэхаславакіі ў трыццатыя гады, непасрэдна ў пытанні Цешынскага рэгіёну, Пуцін казаў неаднаразова.
Цяжка зразумець, што гэта яму дае. Мне падаецца, што Пуцін спрабуе адцягнуць увагу ад рэчаў, якія напраўду абмяркоўваць было б важней, але некамфортна для яго. Да прыкладу - адсутнасць наступстваў пасля бунту «вагнераўцаў», падчас якога, не будзем забываць, загінула некалькі расейскіх лётчыкаў. Ён не жадае гэта абмяркоўваць, ён не жадае караць Прыгожына. Пуціну трэба адцягнуць увагу ад унутрыпалітычных праблем. І ў плане замежнай палітыкі ўсе гэтыя заявы, публічныя атакі на Польшчу таксама выкарыстоўваюцца, каб пераключыць увагу, адвесці яго ад сітуацыі ва Украіне. Але, відавочна, у практычным плане з гэтага нічога не выйдзе.
Яшчэ адзначу, што Пуцін у апошнія гады адрозніваецца тым, што калі ўжо ён прымае для сябе нейкі наратыў, то пачынае яго ўвесь час выкарыстоўваць. Цяпер у яго ёсць «зуб» на Польшчу, таму ён так упарта паўтарае адну і тую ж гісторыю.
Пра «мапы Лукашэнкі» я нічога сказаць не магу. На маю думку, гэта ўжо мэм, які жыве сваім уласным жыццём. «Мапы Лукашэнкі» належаць да той жа катэгорыі, што і гісторыя з «Нікам і Майкам». Яна, акрамя ўсмешкі, нічога не выклікае.
- Пуцін больш паслядоўны ў сваіх заявах. Лукашэнка ж заявіў, што ягоныя апавяданні пра «экскурсію вагнераўцаў» — жарт. Чаму ён змяніў рыторыку?
- Пра паслядоўнасць Пуціна я б казаць не стаў. Калісьці ён спрабаваў наладжваць стасункі з Польшчай, калі прэм'ер-міністрам гэтай краіны быў Дональд Туск, што скончылася Смаленскай трагедыяй і гібеллю прэзідэнта Леха Качыньскага. Пуцін мяняе свае публічныя пазіцыі ў залежнасці ад абставін.
Што да Лукашэнкі, то ягоныя заявы, безумоўна, былі ўспрынятыя як несур'ёзныя. Відавочна, што калі ён паспрабуе арганізаваць «экскурсію» «вагнераўцаў» у Польшчу, то яна скончыцца на працягу двух хвілін пасля таго, як яны пачнуць перасякаць мяжу.
Таму тут праблема не ў непаслядоўнасці, а ў несур'ёзнасці. Лукашэнка пачаў даваць такімі заявамі нагоды проста смяяцца з сябе. Я не думаю, што ён гэтага дамагаўся. Магчыма, людзі вакол яго зразумелі, што Лукашэнка перабраў з гэтымі жартамі, таму вырашылі пайсці назад. Зноў жа, для Лукашэнкі сёння казаць адно, а заўтра - другое, цалкам характэрная рыса.
- Ці бачыце вы сцэнар, у якім «вагнераўцы» могуць быць выкарыстаныя для правакацый супраць суседніх краін - Польшчы, Літвы, Латвіі?
- Для правакацый - так. Уласна, трэба вельмі пільна сачыць за тым, што адбываецца на межах. Для дапамогі нелегальным мігрантам у пранікненні ў Польшчу і далей - так. У гэтым аспекце гібрыднай вайны яны могуць быць скарыстаныя. Але ў якасці вайсковай сілы для ваенна-дыверсійных ці проста дыверсійных аперацый на тэрыторыі Польшчы, думаю, не. «Вагнер» не мае вайсковай сілы, якая магла б пагражаць краіне NATO.
Калі казаць сур'ёзна, трэба разумець, што Пуціну падобныя рэчы нічым не пагражаюць, акрамя нейкіх дыпламатычных дэмаршаў і, да прыкладу, адклікання амбасадараў, а вось Лукашэнку такія паводзіны наступствамі якраз пагражаюць. Польшча, а разам з ёй і Літва, можа прыняць пастанову аб закрыцці беларускай мяжы. Тады ўзнікне сур'ёзны крызіс і Лукашэнку давядзецца тлумачыцца грамадзянам, якім на закупы ў Беласток давядзецца ездзіць ледзь не праз Талін. Варшава прапануе сваю версію таго, чаму мяжа закрытая, і інфармацыя да людзей у Беларусі адназначна дойдзе. Не варта разлічваць на тое, што Лукашэнку ўдасца лёгка выкруціцца, сказаўшы: «Я ж проста жартаваў». Гэтага не будзе досыць.
— Нягледзячы на тое, што «Вагнер» не падпарадкоўваецца ні Лукашэнку, ні Мінабароны РФ, адказваць будзе беларускі дыктатар?
- Так, бо заклікаць Расею да адказнасці, выступіць у дачыненні да Расеі з нейкімі сур'ёзнымі мерамі за «дрэнныя паводзіны» «вагнераўцаў» значна цяжэй. А Беларусь можа сур'ёзна пацярпець. Закрыццё заходняй мяжы Беларусі, гэта рэч дастаткова балючая.
Дарэчы, вы сказалі, што нікому «вагнераўцы» не падпарадкоўваюцца, але гэта няслушна і наўрад ці варта так фармуляваць. Яны, безумоўна, падпарадкоўваюцца Маскве. Мы не ведаем усіх падрабязнасцяў дамоўленасці паміж Прыгожыным, «вагнераўцамі» і Крамлём, але гаворка не ідзе пра сілу, якая нікому не падпарадкоўваецца. Гаворка ідзе пра групу людзей, якая праштрафілася перад крамлёўскім кіраўніцтвам. Цяпер ім трэба будзе замольваць грахі. Таму бачыць у іх нейкую вольніцу, людзей, якія не будуць нікому падпарадкоўвацца, проста немагчыма. Гэтыя тысячы людзей атрымліваюць заробкі, іх нехта штодня корміць, выдае абмундзіраванне і г.д. - І гэта не Лукашэнка. Таму, думаю, яны знаходзяцца ў яшчэ больш сур'ёзнай залежнасці ад Масквы, чым былі да бунту, калі валодалі цяжкім узбраеннем.
- Закрыццё мяжы - адзіны магчымы адказ? Ці могуць быць прыняты яшчэ нейкія захады?
- Могуць быць яшчэ. На працягу апошняга года санкцыйны ціск на Беларусь не ўзмацняўся ўвогуле. Чаму - мне растлумачыць цяжка, але, думаю, гэта была ўскосна працягнутая Лукашэнкам рука. Намёк на тое, што калі ён не будзе яшчэ больш (хоць не ведаю, куды можа быць больш) дапамагаць Расеі ў вайне супраць Украіны, санкцыі застануцца на ранейшым узроўні.
Але правакаваць такія краіны, як Польшча ці Літва, я б у сённяшняй сітуацыі яму не раіў. Санкцыйны ціск на Беларусь можа ўзмацніцца дастаткова рэзка. Так, Пуцін прыйдзе яму на дапамогу і патраціць нейкія грошы, але наўрад ці гэта ўваходзіць у яго планы. У апошнія дні аналітыкі не выпадкова прыкмецілі, што спісваючы пазыкі краінам Афрыкі, Крэмль не праяўляе аналагічнай шчодрасці на адрас рэжыму ў Менску. Бо кожны рубель, выдаткаваны на рэжым Лукашэнкі, гэта рубель, які не будзе выдаткаваны на вытворчасць новых набояў, якія маглі б быць выкарыстаныя ва Украіне.