Стратэгіі, вартыя Цыцэрона: як старажытныя рымляне ўхіляліся ад выплаты падаткаў
- 2.05.2025, 17:00
Гісторыкі даведаліся аб хітрых схемах.
Ухіленне ад выплаты падаткаў у многіх краінах разглядаецца як дастаткова цяжкае злачынства. Калі гэтая з’ява набывае сістэмны характар, яна сапраўды становіцца вельмі небяспечнай праблемай для дзяржавы. Цікава, што хітрыя схемы абыходу падатковых абавязацельстваў не з'яўляюцца нечым ужо занадта сучасным. Яшчэ ў Старажытным Рыме людзі прыдумлялі складаныя схемы, каб утаіць ад дзяржавы свае сестэрцыі, піша The New York Times.
У сярэдзіне XX стагоддзя ў Юдэйскай пустыні знайшлі скрутак з папірусу, змест якога ўдалося расшыфраваць толькі нядаўна даследчыкам з Венскага археалагічнага інстытута. Гэта быў падрыхтоўчы ліст пракурора і на хуткую руку складзены пратакол судовага пасяджэння паводле справы аб ухіленні ад выплаты падаткаў.
Згодна з дакументам, двое жыхароў аддаленых рымскіх правінцый Юдэя і Аравія (прыкладна адпавядае сучасным Ізраілю і Ярданіі) былі абвінавачаныя ў цэлай кучы эканамічных злачынстваў - ад банальнага бандытызму да махінацый пры продажы рабоў. Падзеі адбываліся ў часы праўлення Адрыяна прыкладна ў 130 г. н. э.
Як вынікае з дакумента, чалавек па імені Саўлас, жыхар правінцыі Юдэя, арганізаваў фіктыўны продаж некалькіх рабоў чалавеку па імені Херэас, які жыў у суседняй правінцыі Арабія.
Паводле тагачасных рымскіх законаў, пры продажы рабоў у іншую правінцыю яны намінальна выключаліся з актываў прадаўца. Але рабы Саўласа не былі адпраўленыя пакупніку, а так і засталіся ў Юдэі. У сваю чаргу пакупнік Херэас не стаў дэклараваць новую «ўласнасць» у сваёй правінцыі Арабія.
«Такім чынам, на паперы рабы зніклі ў Юдэі, але так і не прыбылі ў Арабію, стаўшы нябачнымі для рымскіх адміністратараў. З гэтага часу ўсіх падаткаў на гэтых рабоў можна было б пазбегнуць», - патлумачыла Ганна Далганава, спецыялістка па Рымскай імперыі ў Аўстрыйскім археалагічным інстытуце, якая расшыфравала скрутак.
Каб схаваць незаконнасць сваіх дзеянняў, удзельнікі схемы таксама падрабілі вэксалі і іншыя дакументы.
Для гісторыкаў гэты скрутак быў вельмі цікавым праз тое, што ў ім змяшчаецца шмат інфармацыі аб тым, як працавала старажытнарымская судовая сістэма. Са слоў Далганавай, больш за ўсё яе здзівіў прафесіяналізм рымскіх пракурораў. Яны выкарыстоўвалі спрытныя рытарычныя стратэгіі, вартыя Цыцэрона, і прадэманстравалі цудоўнае валоданне рымскімі прававымі тэрмінамі і паняццямі.
«Гэта край Рымскай імперыі, і мы бачым практыкуючых юрыстаў высокага ўзроўню, якія разбіраюцца ў рымскім праве», – сказала доктар Далганава.
На жаль, у папірусе не пазначана, які ж прысуд быў вынесены паводле справы. Але, хутчэй за ўсё, па сукупнасці злачынстваў іх чакала смяротная кара: у найлепшым выпадку абезгалоўліванне, у найгоршым - публічнае скормліванне леапардам на арэне.